Ευρυδίκη

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Μία από τις Δρυάδες νύμφες ή κόρη του Απόλλωνα, σύζυγος του κιθαρωδού Ορφέα. Η Ε. πέθανε από δάγκωμα φιδιού, αλλά ο απαρηγόρητος σύζυγός της κατόρθωσε με το τραγούδι του να συγκινήσει τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη, οι οποίοι του επέτρεψαν να επαναφέρει την Ε. στους ζωντανούς, με τον όρο να μην την κοιτάξει, πριν να βγει από τον Άδη. Εκείνος όμως δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τον πόθο του και μόλις έφτασε με την Ε. στο κατώφλι της χώρας του φωτός γύρισε και την είδε· έτσι την έχασε για πάντα. Ο μύθος αυτός, που μπήκε στη λογοτεχνική παράδοση κατά την ελληνιστική εποχή, τραγουδήθηκε θαυμάσια από το Βιργίλιο και τον Οβίδιο. Αργότερα, αποτέλεσε προσφιλές θέμα των εικαστικών τεχνών. Μεταξύ των διάφορων απεικονίσεων στην αρχαία τέχνη πιο γνωστό είναι το ανάγλυφο του φειδιακού κύκλου, στο οποίο η Ε. εμφανίζεται να στρέφεται προς τον Ορφέα, ενώ ο ψυχοπομπός Ερμής της πιάνει το χέρι για να την κρατήσει στον Άδη.

Η Ε. έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες. Πολλές παραστάσεις της σώζονται σε σαρκοφάγους και αγγεία. Από τα έργα των νεότερων, ιδιαίτερα αξιόλογο είναι η Ευρυδίκη του Ιταλού ποιητή Οτάβιο Ρινοντσίνι. Πρόκειται για δράμα, το οποίο παραστάθηκε για πρώτη φορά με την ευκαιρία των γάμων του βασιλιά της Γαλλίας Ερρίκου Δ’ με τη Μαρία των Μεδίκων. Αξιοσημείωτο είναι και το μελόδραμα Ορφέας και Ευρυδίκη του Μοντεβέρντε, έργο του 1617. Σημειώνονται και τα μαρμάρινα αγάλματα που έχει εμπνεύσει ο έρωτας του Ορφέα προς την Ε., με πιο αξιόλογα εκείνα του Κανόβα και του Φ. Ρουμπό. Αξιομνημόνευτοι ζωγραφικοί πίνακες με το ίδιο θέμα είναι εκείνοι των Έρασμου Κέλιν, Σέφερ και Πουσέν. Το έργο του τελευταίου βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων της αρχαιότητας.

1. Σύζυγος του Αμύντα Γ’, βασιλιά της Μακεδονίας, και μητέρα του Φίλιππου B’ (αρχές 4ου αι. π.Χ.). Καταγόταν από τους Λυγκηστές, ήταν κόρη του ηγεμόνα της Ελυμιώτιδας, Σίρρα, και εγγονή του ηγεμόνα της Λυγκηστίδας, Αρραβαίου. Υπήρξε γυναίκα φιλόδοξη, που δεν διακρινόταν για σεμνότητα. Είχε ερωτική σχέση με τον Πτολεμαίο Αλωρίτη, τον δολοφόνο του γιου της Αλέξανδρου. Είναι άγνωστο το τέλος της ζωής της. Μερικοί υποστηρίζουν πως δολοφονήθηκε από τον εραστή της, ενώ σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή λέγεται ότι βοήθησε τον γιο της Περδίκκα να δολοφονήσει τον εραστή της.

2. Εγγονή του Φίλιππου B’ από την κόρη του Κυνάνη και του Αμύντα (τέλη 4ου αι. π.Χ.). Αρχικά ονομαζόταν Αδέα. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου παντρεύτηκε τον ετεροθαλή αδελφό του Φίλιππο Αρριδαίο. Όταν πέθανε ο στρατηγός Περδίκκας, η Ε. προσπάθησε να συγκεντρώσει στα χέρια της όλη την εξουσία και για να το πετύχει προκάλεσε εξέγερση στο στράτευμα κατά του Αντίπατρου. Δεν πέτυχαν όμως τα σχέδιά της. Μετά τον θάνατο του Αντίπατρου συγκρούστηκε με την Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στη μάχη που δόθηκε στη Λιχνίτιδα λίμνη, ο στρατός της Ε. αυτομόλησε στο αντίπαλο στρατόπεδο, ενώ εκείνη υποχρεώθηκε να παρευρεθεί στη θανάτωση του συζύγου της. Η Ολυμπιάδα της έδωσε κώνειο, βρόγχο και ξίφος για να διαλέξει τον τρόπο που θα πέθαινε. Τελικώς η Ε. απαγχονίστηκε.

3. Σύζυγος του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου A’ και κόρη του Αντίπατρου (μέσα 4ου – τέλη 3ου αι. π.Χ.). Όταν ο άντρας της την εγκατέλειψε και παντρεύτηκε την ανιψιά της Βερενίκη, η Ε. πήγε στη Μίλητο όπου και πάντρεψε την κόρη της Πτολεμαΐδα με τον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Οι δύο γιοι της, Πτολεμαίος Κεραυνός και Μελέαγρος, βασίλεψαν στη Μακεδονία.

4. Αθηναία, τρίτη σύζυγος του Δημήτριου του Πολιορκητή (3ος αι. π.Χ.).

5. Κόρη του βασιλιά της Θράκης Λυσιμάχου, σύζυγος του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίπατρου B’ (τέλη 3ου – αρχές 2ου αι. π.Χ.). Το 295 π.Χ., όταν ο Πύρρος είχε εισβάλει στη Μακεδονία, η Ε. με τον σύζυγό της ζήτησαν βοήθεια από τον πατέρα της. Αυτός όμως όχι μόνο δεν τους βοήθησε, αλλά όταν αργότερα μοιράστηκε τη Μακεδονία με τον Πύρρο, θανάτωσε τον άντρα της και την έκλεισε ισόβια σε φυλακή.

III

(Αστρον.). Αστεροειδής που επισημάνθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 1862. Το φαινόμενο μέγεθός του στη μέση αντίθεσή του είναι περίπου 11,6 και σε απόσταση μιας αστρονομικής μονάδας από τη Γη και από τον Ήλιο 8,96. Διεθνώς ονομάζεται Euridike 75.